Rosśijań – finneń kordonoś. Rosśijań jono apokške oške Vjartśiĺa ĺemse (suomiks Värtsilä). Ist́amo ĺemse oške uĺi źarokst́ vajgeĺbet́ čivalgoma jonov, Juvańjoki ĺeent́ vit́ čiŕesent́, Suomiń t́erŕitoŕijasont́. Takoĺi, 1939 ies, kavońest ošketńe uĺńest́ Suomi Mastoroń, di toso eŕast́ kaŕelt. T́eči t́e karšo ašt́ićst, pek a vejket́ tarkat. T́eke Angola di Angĺija.
Mezd́e t́e mon? Miń eŕatano mastorlangso, koso lomatńeń avoĺ vejket́ meĺtopavtomast! Ĺijaksčiś raśketńeń ist́amo, kodamo Vjart́siĺeń kavto peĺkstneń jutkso – rosśijant́ent́ di suomint́ent́. Mejś ńet́ kavtaśketńe a vejket́? Vana mejś! Cuomiń eĺitatńe tŕasť kastasť raśĸe, kona uĺńeś anok ťuŕeme eś raśķenť di eś Mastoronť ućaskanzo kise! Natoj buťi ťe uċaskanť kise eŕavoĺ ašťems kulomazost.
Erżatńeń traģed́ijaś avoĺ mińek jomamosonť, avoĺ mińek ruzoks veĺavtomasonť – asśimiĺaćijasonť, avoĺ mińek alkogoĺeń śimemasonť. Avoĺ mińek nuŕkińe eŕamosonť, śiśģemeń ieťkak a eŕatano... Probĺemaś vana mejse: mińek araś meĺemek, kodamojak bažamośkak araś, saems veńksťamoči (otvetstvennosť) eśeńek langs, mińek eŕamonť kise, mińek ejďetńeń eŕamost kise! Vana koso katastrofanť undoksonzo! Moskovont́eń ĺiś putoms erżań pŕatńes, di avoĺ anśak erżańtńes, paternaĺizmań iďeoloģijanť – «Tago kie vitńesinże moń probĺematńeń»! Erżatńe ašťiť di učiť, kurgoń avt́eź, żardo ĺecťasamiż Putineś, Medveďeveś, eĺi kodamojak volkovoś, – żardo mińeńek od kinť veťasiź, pičkamkudont́ (boĺńiźanť) panžsiź di kepeďsiź važoďemań kise pandomatńeń di penśijanť!
Erźa raśkeń ajgemant́ t́okśmeĺenze di karmavtomanzo
maŔamga
Mińek tŕimiź-kastimiź uŕeks, mińek araś meĺeśkak sodams, koda eŕiť suomitńe eĺi estne – mińek konďat finno - ugrań raśkeť. Natoj buťi kijak erźatńeďe ponģi suomiń pičkamkudos, śestejak son a vešńi veńks kevksťemanť langs: “Meže eŕavi ťeems, uĺemga isťamo pičkamkudoś Ordaveĺese, Ićalso, Sakuĺkaso... Eŕva veĺesenť!". Araś! Son karmi jovtńeme esťenze mejś isťa uĺńeś, uĺi di karmi uĺeme sval! Mejś erźatńe sval karmiť eŕamo uŕeks!
Meźe eno ťe isťamoś? Mejś erźań raśkeś eri ťeke pevťeme tamašaso?Mońeń a čaŕkod́evi mińek logikaś! Tink logikaś! Tiń ĺemd́atado eś pŕank Rosśijań patŕiotoks, tiń ĺemd́atado eś pŕank rosśijańineks, lamot ejstenk anokt pŕa putoms Rosśijań kise! Impeŕijant́ kise! Śeń kise, konaś veĺavtiźe raśkent́ meĺtopavtomavtomj, naŕgaź, ĺemt́eme subetnosoks!
A erśit́ veńkst́amočivt́eme raśket́! Veńkst́amočivt́eme raśket́ńe eŕit́ anśak kolońijaso. Rosśijań kolońijatńe sval eŕast́ di sval karmit́ eŕamo kažočise, araśčise, pajstomo! But́i erźatńeń meĺspramost sval uĺems kolońijań raśkeks – mińek učit́ pevt́eme kažot di jomamo. Mińek ejd́etńe źardojak a “pongit́ Juvańjoki ĺeent́ čivalgoma čiŕese Vjartśiĺa oškent́eń”!
Erźań eŕamoso polavtomatńe ušodovit́ anśak śeste, źardo mińek jutkso mujevit́ lomant́, konat anok saems eśest langs veńkst́amočint́ veśe erźań raśkent́, veśe naćijant́ kise! Ist́at lomatńed́e lamo a eŕavit́. Anśak sint́emest erźatńeń araś di a uĺi kodamojak ikeĺeči. Ńet́ lomatńeńen eŕavi:
1. Kastoms erźatńese veńkst́amočiń di soĺidarnost́eń jožo.
2. Kuĺt́ivirovams odlomatńese bažamo uĺems vaśenćeks di vieveks. Ĺezdams – ńežed́ems śeht́ej zemevt́ ušodomatńeń di id́ejatńeń. Jonkstams (napravit́) meĺtńeń eś meĺse orgańizaćijas, ekspanśijas biznesse, poĺit́ikaso eĺi kuĺturaso.
3. St́avtńems erźa raśkeń inst́ituttneń: meĺkužot, raśkeń, ošoń, rajonoń, veĺeń kurot - orgańizaćijat, tonavtoma kurot, kužot, školat, ejd́epiŕet́…
4. Kemekstams erźań ident́ičnost́ent́. Kuĺt́ivirovams erźań vanovks pert́peĺksent́ langs: onkstĺems veśent́ vejke kŕiteŕijse, maksi t́e ĺeze eĺi kandu kažo Erźań Mastoront́eń, erźań raśkent́eń. Lotkavtoms ruzoks kortamont́ eś kudoso, malavikstneń marto, eśeńek jutkso. Kortams anśak erźaks lomajutkoń tarkatńeva (Erzanj Mastorso). Kadoms kiŕilĺicant́ di śormadoms anśak erźań lat́ińicaso. Ińealtimań kurotńese kortams, śormadoms anśak erźaks.
5. Vešńems di eŕazgavtoms Evropaso poĺit́ikań, ekonomikań di kuĺturań śulmavkstneń suomi, estneń di ugratńeń marto.
Iĺa istovto meźeks ton eŕat. Eramoń pŕavt t́okšmeĺeś – t́e eŕams t́okšmeĺ marto. Mińek t́okšmeĺeś – Erźa Mastoroń st́avtoma. Mastoroń konasont́ erźań kird́ivieś, erźań meĺeś, erźań azoroś eś erźań modant́ langso. Palt erźań raśkent́ turtov! Iĺa naksado impeŕijań kompostoń latkosont́!
Veśe tink Boĺaeń Siŕeś
